Skład chemiczny lakierów do paznokci - co dozwolone, co zakazane?

Lakiery do paznokci to grupa kosmetyków o specyficznym składzie chemicznym. Zawartość łatwo palnych rozpuszczalników i żywic organicznych oraz powtarzające się żądania ze strony podmiotów handlowych dostarczania dla tych produktów kart charakterystyki i oznakowania symbolami „wyrób szkodliwy” i „produkt łatwo palny” powodują, że wśród klientów pojawiają się wątpliwości co do bezpieczeństwa ich stosowania. Czy rzeczywiście takie żądania są zasadne? Czy lakiery do paznokci są produktami bezpiecznymi dla ludzkiego zdrowia?

Lakiery i emalie do paznokci są roztworami substancji filmotwórczych (np. estrów celulozy) z żywicami i plastyfikatorami w rozpuszczalnikach organicznych z dodatkiem barwników, pigmentów i brokatów. Lakier tworzy przezroczystą błonę (może być także barwna). Emalie tworzą film nieprzezroczysty.
W porównaniu z nowoczesnymi kosmetykami pielęgnacyjnymi, zawierającymi często po kilkadziesiąt składników, lakiery do paznokci wydają się być preparatami o stosunkowo prostym składzie. Natomiast ze względu na sposób aplikacji i długotrwały (w porównaniu z większością kosmetyków) czas pozostawania lakieru na powierzchni paznokcia ta grupa produktów charakteryzuje się specyficznymi wymaganiami pod względem ich własności aplikacyjnych, a tym samym pod względem składu.

Jakie cechy powinien mieć lakier dobrej jakości?
Dobry lakier czy emalia do paznokci oprócz efektu dekoracyjno-estetycznego, tj. pożądanej barwy, połysku i gładkiej powierzchni, powinien posiadać odpowiednie własności użytkowe, czyli łatwo się rozprowadzać i mieć odpowiednią konsystencję (lepkość). Najbardziej pożądane są tutaj tzw. własności tiksotropowe: w stanie „spoczynku” lakier zachowuje się jak żel i nie ścieka z płytki paznokcia, ale po przyłożeniu siły ścinającej, np. podczas mieszania albo aplikacji pędzelkiem, daje się łatwo rozprowadzać cienką warstwą. Takie własności pozwala uzyskać np. Stearalkonium hectorite (INCI).
Uzyskiwany film powinien szybko wysychać, być elastyczny. Preparat powinien mieć bardzo dobrą przyczepność do powierzchni paznokcia i dobrze przylegać do płytki paznokciowej. Nie powinien natomiast spływać z łożyska paznokcia podczas aplikacji, nie może niszczyć płytki paznokciowej, barwić jej ani pozostawiać śladów po usunięciu typowym, dostępnym środkiem.
Uzyskanie wymienionych cech bez zastosowania odpowiednich składników byłoby niemożliwe.

Podstawowe składniki lakierów do paznokci

Ø Substancje filmotwórcze: np. nitroceluloza, octan celulozy, poliuretany, poliamidy. Tworzą one twardy, ale łatwo pękający (odpryskujący) film o niskim połysku.

Ø Żywice: zwykle formaldehydowe (sulfonamido-formaldehydowe) lub akrylowe, modyfikują własności filmu, zwiększają jego przyczepność.

Ø Plastyfikatory: np. olej rycynowy, kamfora, trioctan glicerylu, estry kwasu cytrynowego. Dodawane w celu zwiększenia elastyczności i trwałości filmu.

Ø Rozpuszczalniki: octan butylu, octan etylu i inne. Służą do wprowadzenia do receptury nitrocelulozy.

Ø Rozcieńczalniki: np. toluen, izopropanol, etanol, butanol. Umożliwiają aplikację i po ich odparowaniu utworzenie cienkiej warstwy filmu.

Ø Składniki nadające kolor: pigmenty, laki, składniki nadające perłowy efekt (guanina, mika), składniki kryjące (ditlenek tytanu, tlenochlorek bizmutu).

Ø Stabilizatory: najczęściej modyfikowane glinki, np. bentonit. Zapobiegają osiadaniu cząstek pigmentów.

Składniki lakierów do paznokci, których bezpieczeństwo budzi wątpliwości
Sygnały z rynku wskazują, że stosowanie niektórych substancji w bazach lakierów do paznokci budzi kontrowersje. Dotyczy to przede wszystkim toluenu, ftalanów i żywic formaldehydowych. Wielu producentów lakierów deklaruje ich wycofanie przez co handlowcy i konsumenci uważają, że produkty zawierające je są niebezpieczne i wprowadzone do obrotu niezgodne z prawem. Często jest to pogląd błędny. Trzeba pamiętać, że prawo europejskie z zakresie kosmetyków jest bardzo restrykcyjne, a bezpieczeństwo produktów jest dla producentów kosmetyków kwestią priorytetową. Szereg składników kosmetyków jest klasyfikowanych jako substancje niebezpieczne zgodnie z ustawodawstwem dotyczącym substancji i preparatów chemicznych. Jednak klasyfikacja ta dotyczy czystych substancji. Substancje, użyte w gotowym preparacie (na przykład w kosmetyku), stosowane w odpowiednim stężeniu są bezpieczne, podobnie jak sam preparat.

TOLUEN
Toluen w lakierach do paznokci pełni funkcję rozcieńczalnika i składnika modyfikującego własności tworzącego się filmu. Do niedawna był stosowany dość szeroko ze względu na niską cenę i własności chemiczne – jest jednym z najlepszych (obok benzenu i ksylenu, które nie są wykorzystywane w kosmetykach) rozpuszczalników niepolarnych. W ostatnich latach jego zużycie w lakierach zaczęło się zmniejszać. Ponieważ jednak wypadkowa ceny i jakości jest bardzo istotnym czynnikiem decydującym o powodzeniu produktu na rynku, udział baz lakierowych zawierających toluen można szacować na 50 proc. sprzedaży wszystkich baz lakierowych. Obecnie wykorzystywany jest głównie w tańszych bazach.
Prawo europejskie dotychczas nie zabrania stosowania toluenu w lakierach do paznokci. Niektóre kraje w Europie stosują jednak własne wytyczne. Z dostępnych informacji wynika, że np. w Niemczech jego zawartość w lakierach do paznokci może wynosić do 25 proc. Niemieckie służby kontrolne badają systematycznie lakiery oferowane w tamtejszych drogeriach pod względem zawartości toluenu jak i ftalanu dibutylu.
Dlaczego toluen jest dyskusyjnym składnikiem? Zgodnie z przepisami dotyczącymi substancji chemicznych klasyfikowany jest jako substancja niebezpieczna, m.in. jako działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 3 (Repro. Kat. 3). Kategoria 3 oznacza, że substancja może być podejrzewana o własności szkodliwe (np. ze względu na budowę chemiczną), ale nie zostało to dotychczas udowodnione, a jednoznaczna ocena nie jest możliwa ze względu na brak wystarczających danych toksykologicznych.
Zgodnie z Art. 4 pkt. 3. ustawy o kosmetykach (co wynika z Dyrektywy Kosmetycznej 76/78WE) stosowanie w kosmetykach substancji uznanych za rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość, zakwalifikowanych do kategorii 1, 2 i 3 na podstawie przepisów o substancjach i preparatach chemicznych jest zakazane. Jednak w wyjątkowych przypadkach, po uzyskaniu pozytywnej oceny przez Komitet Naukowy ds. Produktów, substancje kategorii 3 mogą być stosowane, wówczas muszą być umieszczone na listach substancji dozwolonych do stosowania z ograniczeniami i mogą być używane tylko w określonych stężeniach i warunkach.
Traktując zapisy ustawy o kosmetykach literalnie można by wnioskować, że toluen nie może być stosowany w kosmetykach, ponieważ nie został włączony do Aneksu III dyrektywy – czyli na listę substancji dozwolonych z ograniczeniami. Na rynku występują jednak preparaty zawierające ten składnik. Jak to możliwe?
Jest to najwyraźniej niedopatrzenie Komisji Europejskiej, które w ciągu najbliższego roku powinno znaleźć rozwiązanie, a dyskusje i prace nad tematem toczą się na forum Komisji od 2006 roku. Komisja planuje włączenie toluenu do Aneksu III. Nie zostały jeszcze podjęte żadne działania legislacyjne w kierunku uregulowania statusu tego składnika, jednak Komitet Naukowy ds. Produktów Konsumenckich w opinii na temat stosowania toluenu w stwierdził, że okazjonalne narażenie konsumenta na toluen podczas aplikacji lakieru do paznokci nie powoduje ryzyka dla zdrowia. Co więcej, Komitet uznał, że brak ryzyka nie jest zależny od wieku, a tym samym toluen w lakierach do paznokci nie stwarza ryzyka dla zdrowia dzieci.
Komisja przedstawiła w 2006 roku propozycję uregulowania statusu toluenu w załączniku III Dyrektywy Kosmetycznej na poziomie 25 proc. (w preparatach do paznokci). Dyrektywa nie została dotychczas przyjęta, ale nie było także planów co do całkowitego zakazu stosowania toluenu. Po wątpliwościach w ramach Grupy Roboczej ds. Kosmetyków, czy ocena SCCP jest wyczerpująca, Komitet ma ponownie ocenić dane dotyczące bezpieczeństwa składnika. Oczywiście, jeśli opinia SCCP zostanie podtrzymana, toluen będzie dozwolony tylko w preparatach do paznokci, inne zastosowania będą zakazane.

FTALANY
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja ftalanów w lakierach do paznokci. Jeszcze kilkanaście lat temu jako plastyfikatory stosowane były najczęściej ftalany: dioktylowy i dibutylowy. Obecnie substancje te w Europie znajdują się na liście substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach, natomiast np. w USA ten zakaz nie obowiązuje. Dlatego też będąc dystrybutorem lakierów do paznokci pochodzących z USA przedsiębiorca powinien zwracać uwagę na skład produktu umieszczony na opakowaniu (lista składników). Każdego roku w systemie RAPEX (Europejski System Szybkiej Wymiany Informacji o Produktach Niebezpiecznych) notyfikowanych jest kilka przypadków obecności na rynku UE lakierów do paznokci zawierających ftalan bibutylu lub ftalan dioktylu. Większość z tych produktów pochodzi z rynku amerykańskiego.
W kosmetykach najczęściej używany jest ftalan dietylu. Bezpieczeństwo stosowania tej substancji w kosmetykach potwierdził SCCP w 2003 i 2007 roku. Flatan dietylu wykorzystywany jest jako rozpuszczalnik, plastyfikator, skażalnik alkoholu etylowego (czyli substancja powodująca, że etanol nie nadaje się do spożycia). Natomiast składnik ten w zasadzie nie znajduje zastosowania w lakierach do paznokci ze względu na słabsze własności jako plastyfikator.

FORMALDEHYD I ŻYWICE FORMALDEHYDOWE
Formaldehyd klasyfikowany jest jako substancja rakotwórcza kategorii 3. Jednak inaczej niż w przypadku toluenu jego użycie w preparatach do paznokci jest regulowane na liście substancji dozwolonych z ograniczeniami. Oznacza to, że bezpieczeństwo formaldehydu zostało poddane ocenie przez SCCP. Wolny formaldehyd może być stosowany wyłącznie w utwardzaczach do paznokci, w ilości do 5 proc. (w przeliczeniu na czysty formaldehyd). Wówczas na opakowaniu należy umieścić informację „zawiera formaldehyd” i ostrzeżenie, że należy chronić skórę olejem lub tłuszczem przed działaniem preparatu.
Żywice formaldehydowe stosowane w lakierach do paznokci nie zawierają wolnego formaldehydu. Otrzymuje się je w reakcji polimeryzacji z formaldehydu i innych składników, formaldehyd ulega w nich całkowitemu przereagowaniu. Jednak zastosowanie tego typu żywic systematycznie maleje ze względu na możliwe własności uczulające u osób szczególnie wrażliwych.

W poszukiwaniu nowych rozwiązań
Nowinkami w dziedzinie form fizykochemicznych lakierów do paznokci są preparaty wodorozcieńczalne. Innym ciekawym rozwiązaniem są receptury oparte na parafinach i ich pochodnych – przykładowy skład INCI: mineral oil, C 8-9 isoparaffin, isopropyl alcohol, polybutene, butyl acetate, CI60725. Chociaż nie budzą wątpliwości co do bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi, to często ich własności użytkowe nie pozwalają na zakwalifikowanie ich do grupy idealnych lakierów do paznokci.
Próby modyfikacji receptur opartych na nitrocelulozie zmierzają najczęściej w kierunku zastąpienia toluenu i ftalanów innymi rozpuszczalnikami (octanami, alkoholami) a także wyeliminowania ze składu żywic formaldehydowych. Niestety wyeliminowanie toluenu lub żywic formaldehydowych przy jednoczesnym zachowaniu pożądanych cech użytkowych powoduje, że receptura staje się bardzo rozbudowana a sam preparat stosunkowo drogi – przykładowy skład wg INCI: butyl acetate, ethyl acetate, nitrocellulose, acetyl tributyl citrate, isopropyl alcohol, tosylamide/epoxy resin, styrene/acrylates copolymer, stearalkoniumbentonite, adypic acid, neopentyl glycol, trimellic acrylide copolymer, benzophenone-1, trimethylpentanediyl dibenzoate, polyvinyl butyral, dimethicone, trimethylsiloxysilicate, mica, silica, CI15850, CI19140, CI77163, CI 77266, CI7749, titanium dioxide.
Największą rewolucję przeszły jednak pigmenty. Obecnie praktycznie nie stosuje się już pigmentów sypkich. Producenci lakierów chętniej wykorzystują gotowe dyspersje pigmentowe, ponieważ zapewnia to lepsze rozdrobnienie pigmentu, a przede wszystkim znacznie łatwiejsze wprowadzanie do baz lakierowych. Lakier jest łatwy w przygotowaniu, a uzyskiwane odcienie kolorystyczne powtarzalne. Oferowane zawiesiny są wolne od toluenu i formaldehydu.

Podsumowanie
Kosmetyki to mieszaniny związków chemicznych i jako takie niosą ze sobą ryzyko oddziaływania na organizm człowieka. Ryzyko to każdorazowo poddawane jest ocenie bezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego przed wprowadzeniem kosmetyku do obrotu. Taką ocenę zgodnie z wymaganiami ustawy o kosmetykach przeprowadza tzw. safety assessor, czyli specjalista ds. oceny bezpieczeństwa kosmetyku.
Dziś na rynku lakierów do paznokci znajdziemy preparaty o zróżnicowanym składzie: i te zawierające toluen oraz żywice formaldehydowe, i te bardziej nowoczesne – typu TFF. Zakres zastosowań baz zawierających toluen i żywice formaldehydowe zmniejsza się na korzyść baz typu TFF. Trend ten zapewne utrzyma się w kolejnych sezonach. Należy jednak pamiętać, że stosowanie rozwiązań nowoczesnych i innowacyjnych nie oznacza automatycznie, że wszelkie inne rozwiązania są niedozwolone.
Lakiery i emalie do paznokci spełniające wymogi aktualnie obowiązujących przepisów prawnych są bezpieczne dla zdrowia ludzkiego a ich własności aplikacyjne są często powodem do dumy technologów i autorów receptur.

Cechy lakieru doskonałego:

Ø Jednorodność preparatu: brak zmętnień, rozwarstwień, „osiadania” pigmentów

Ø Dobre własności reologiczne: lepkość, płynność, jednorodność podczas aplikacji, łatwość rozprowadzania

Ø Szybkość wysychania: wyschnięcie w ciągu 2-3 minut, uzyskanie pełnej twardości powłoki maksymalnie 10 min (optymalnie 5-7 min)

Ø Trwałość: minimum 3-4 dni

Ø Dobre własności uzyskiwanego filmu: odporność na ścieranie, trwały połysk po wyschnięciu, gładka, elastyczna warstwa o odpowiednich zdolnościach kryjących

Ø Brak negatywnego wpływu na płytkę paznokcia: wysuszania płytki, pozostawiania śladów po usunięciu

Artykuł pochodzi ze strony : http://wiadomoscikosmetyczne.pl/